کمک به کودکان برای برخورد با تغییرات

کمک به کودکان برای برخورد با تغییرات

گردآورنده: مینا دشتبالی، مددکار اجتماعی کودک و نوجوان

توانایی مدیریت تغییر از جمله مهارتهای مهمی است که می توان برای رشد کودکان از آن استفاده کرد. تغییرات زیادی در زندگی روزمره وجود دارد که کودکان با آنها مواجه هستند مثل انطباق با خانه جدید، مدرسه جدید، معلم جدید و یا یک پرستار جدید. بسیاری از کودکان نیز با تغییرات بزرگتری مواجه هستند مثل جدایی والدین، از دست دادن یکی از والدین یا اعضای خانواده و یا درگیر شدن در یک جابجایی و مهاجرت و یا فقدان یکی از اعضاء که در خانواده صورت گرفته است. در تمام تغییراتی که ممکن است کودکان را با هیجان و اضطراب یا موقعیت­ های پیش­بینی نشده مواجه کند، میتوان به کودکان کمک کرد تا با  مهارت مدیریت تغییرات مسائل را حل کنند و  این کار با در نظر گرفتن نیازهای کودکان و تشویق و حمایت از آنها اتفاق می­افتد.

تغییرات چگونه بر کودکان تأثیر می­ گذارد؟ بسیاری از کودکان روزمرگی و جریانات عادی را دوست دارند بنابراین انطباق با یک موقعیت جدید مثل تغییر مدرسه، معلم جدید، دوست جدید، تعویض خانه و یا تغییرات در خانوداه برای آنها سخت و دشوار است. کودکان مانند افراد بزرگسال واکنش­ های متفاوتی به تغییرات دارند. بعضی کودکان ممکن است در مواجه با جابجایی دوست صمیمی خود به مکانی دیگر ماه­های زیادی متأثر شوند اما در مقابل کودکانی هم وجود دارند که به سرعت به روال قبل باز می­گردند و تاثیرات کمتری را متحمل می­ شوند. بسیاری کودکان به راحتی در مقابل تغییراتی مثل مدرسه­ ی جدید با شرایط انطباق پیدا می­کنند و بدون تلاش­ های زیاد با تغییرات برخورد و آن را مدیریت می­ کنند و در مقابل بسیاری دیگر علائمی مثل  استرس و اضطراب را بروز می­ دهند. در وافع اینکه کودکان چگونه تغییرات را مدیریت می­ کنند به شخصیت، موقعیت خانوادگی و خلق و خوی آنها بستگی دارد. در مقابل تغییراتی که در زندگی کودکان رخ می ­دهد آنها ممکن است علائم زیر را داشته باشند:

• تحریک­ پذیری و مشکلات خلق و خو
• چسبندگی به بزرگترها
• استرس
• اضطراب و هیجان
• ترس
• غم
• کاهش تعاملات اجتماعی نسبت به روال معمول

کودکانی که سن کمتری دارند در مواجه با تغییرات ممکن است برای مدتی به رفتارهای ناشی از اضطراب گذشته برگردند، به طور مثال خیس کردن رختخواب، در چنین شرایطی شناخت صحیح از احساسات کودکان و آموزش به آنها برای صحبت کردن در مورد احساساتشان بسیار حائز اهمیت است. برخی از این رفتارها همزمان با انطباق کودکان به تغییرات به مرور از بین می روند اما در مواجه با چنین شرایطی بدانید که چنین رفتارهایی در مواجه با تغییرات طبیعی است و باید شنونده خوبی برای کودکان باشید و همچنین در این دوران عشق، محبت و حمایت بیشتری به آنها بدهید.

مدیریت تغییرات بزرگ از جمله جدایی والدین، مهاجرت خانواده و از دست دادن یکی از اعضای خانواده، میتواند سخت و زمان­بر باشد. والدین باید بدانند که در صورتی که پس از گذشت یک ماه از تغییرات، کودکان همچنان در انطباق با تغییرات به وجود آمده دچار مشکلات جدی هستند در اولین فرصت به یک فرد متخصص مراجعه کنند.  این افراد می­ توانند شامل مشاور رونشناس، روانپزشک و کارکنان خدمات اجتماعی باشند.

کمک به کودکان برای مدیریت تغییرات:

در اینجا به چند راهکار جهت کمک به کودکان اشاره خواهیم کرد که به آنها کمک می­ کند تا برای مدیریت تغییرات آماده شوند:

• در شرایطی که در زندگی کودک تغییراتی ایجاد شده است و نشانه­ هایی از عدم انطباق با تغییرات دارد بیشتر در کنار او باشید و در طول این دوران در دسترس باشید و به کودک توجه کنید.
• درباره تغییرات صحبت کنید و به کودکان بگویید که با تغییراتی که به وجود آمده است چه چیزی در آینده پیش خواهد آمد. به طور مثال اگر خانواده­ای برای سکونت به خانه جدیدی نقل مکان کرده­اند باید با کودک در مورد اینکه این داستان چقدر سخت، چقدر خنده­ دار و جذاب و چقدر مشکل خواهد بود صحبت کنند. والدین بایستی به تمام سوالات کودک تا جایی که ممکن است پاسخ دهند و در مورد اینکه چه انتظاراتی جود دارد، فاصله خانه جدید تا مدرسه او چقدر است و جا­به­ جایی چقدر طول می­کشد با کودک گفتگو کنند. همچنین اگر خانواده به شهر جدیدی نقل مکان خواهند کرد درباره شهر جدید و مدرسه جدید با کودک صحبت کنند و از او بپرسند که چه چیزهایی میداند و چه اطلاعاتی ندارد.
• ترس و نگرانی کودکان را در شرایط ایجاد تغییر تأیید کنید. اجازه دهید کودکان بترسند، نگران شوند، غمگین شوند و احساسات خود را بروز دهند. این احساسات در چنین شرایطی طبیعی هستند و کودکان نیاز دارند نیازها و احساساتشان را بیان کنند. کودکان در تغییرات، نیاز به پاسخ­های همدلانه دارند، مثلاً می­ توانید به آنها بگویید”آره خداحافظی کردن از دوست خیلی سخته، این موضوع من رو هم غمگین می­کنه”. اجازه دهید تا کودک مطمئن شود که شما احساسات او را جدی گرفته­ اید و او را درک می­کنید.
• اگر در برخی تغییرات امکان نظرسنجی از کودکان وجود دارد در مرحله تصمیم­ گیری حتما نظر آنها پرسیده شود. مثلا در مورد مدرسه جدید، یا رنگ اتاق خواب کودک در خانه جدید از او نظرسنجی شود.  اجازه بدهید تا کودکان قبل از حضور در مدرسه جدید فضای آن را ببیند و با کارکنان و معلم جدید خود آشنا شوند.
• در شرایط تغییر مثلاً در صورتی که کودکان از دوستان صمیمی خود جدا می­شوند به آنها اجازه دهید تا با خداحافظی و دادن یک هدیه یا کارت و یا برگزاری مراسم کوچک خداحافظی مناسبی انجام دهند. به کودکان فرصت دهید تا در دوران تغییر گام به گام پیش روند و در جریان امور قرار گرفته و احاساسات خود را بروز دهند.
• توجه داشته باشید که والدین باید روال­ همیشگی خانواده و نظم موجود را در دورانی که تغییراتی ایجاد شده حفظ کنند. ساعات خواب، تماشای تلویزیون، وعده­ های غذایی و دیگر روال­ها و عادات خانوادگی در شرایطی که خانواده دستخوش تغییر شده است نیز باید حفظ گردند.
• والدین نباید فراموش کنند که در دورانی که تغییرات سپری می­ شوند کودکان به حمایت و محبت بیشتری نیاز دارند.
• قبل از بسیاری تغییرات می ­توان با کودکان صحبت کرد و آنها را در جریان آنچه که قرار است اتفاق بیفتد قرار داد اما بهتر است که علاوه بر کودکان، معلم و پرستار و سایر افراد مرتبط با کودک نیز در جریان تغییرات قرار بگیرند تا همکاری بیشتری برای گذراندن تغییرات و انطباق کودک با آنها داشته باشند.
• کودکان بایستی همواره به نوشتن احساسات خود تشویق شوند، بهتر است برای آنها یک لیست تهیه شود و برای نوشتن احساساتشان در اختیارشان قرار گیرد.
• بهترین و مثبت­ ترین راه­های مدیریت تغییرات را به کودکان آموزش دهید. اجازه دهید که کودکان با این راه­ها آشنا شوند و لیستی از کمک­ هایی که می توانید به کودکان در جهت مدیریت تغیرات ارائه دهید، تهیه کنید و اجازه دهید که این لیست را ببینند و در اختیار داشته باشند.
• فراموش نکنید که ایجاد امنیت برای این کودکان بسیار اهمیت دارد و والدین باید فضای امنی را برای مدیریت تغییرات ایجاد کنند.
• آکادمی طب کودکان در آمریکا توصیه می­ کند که در شرایطی که کودکان با تغییرات مواجه هستند و باید آن را مدیریت کنند والدین بایستی به خواب کودکان بیش از پیش اهمیت بدهند. این آکادمی خواب ۹ تا ۱۱ ساعت شبانه را برای کودکان در چنین شرایطی توصیه می­ کند.
• اگر والدین نسبت به تغییرات، نگرش مثبت داشته باشند و به آینده این تغییرات اعتماد داشته باشند، کودکان نیز این نگرش مثبت را دریافت خواهند کرد. مثلا اگر جا­به­ جایی یا مهاجرت آینده خوبی در برخ خواهد داشت و خانواده هم به آن معتقد باشد، کودک با انگیزه مثبت و بیشتری تغییرات را می­ پذیرد.