شیوع  کرونا و تأثیرات اقتصادی آن بر جامعه از منظر پدافند غیرعامل “بخش دوم”

شیوع  کرونا و تأثیرات اقتصادی آن بر جامعه از منظر پدافند غیرعامل

نویسندگان: محسن مه آبادی زاده؛ کارشناس ارشد مدیریت بحران و پدافند غیرعامل؛ عضو انجمن علمی پدافند غیرعامل ایران و مرکز مطالعات راهبردی سازمان پدافند غیرعامل کشور
معصومه رضایی منش؛ کارشناس ارشد روانشناسی بالینی؛ رئیس مرکز مشاوره ی رازی

مقدمه:

از پاییز سال ۹۸ و با اعلام رسمی مشاهده ی ویروس کرونا در چین، تاثیرات اقتصادی بر بازارهای جهانی آغاز شد.
محدودیت های دوطرفه بین چین و دیگر کشورها و نیز محدود شدن مبادلات خدمات بازرگانی و کالایی با این کشور از بارزترین تاثیرات شیوع کرونا بود.
ایران نیز به عنوان یکی از مشتریان مطرح محصولات چینی، از این قاعده مستثنی نبود. با تدوین دستورالعملها، محدودیتهایی در زمینه ی مبادلات تجاری وضع و اعمال گردید.
در این جستار به صورت اجمال به برخی از تاثیرات اقتصادی شیوع کرونا اشاره میکنیم.

تأثیر بر واردات:

با وضع قوانین جدید، گمرک کشور محدودیتهایی را برای ورود کالاهای چینی اعمال کرد. با محدود شدن ورود کالا از این کشور و ادامه ی روند عادی مصرف کالا در کشور طبق روال عادی و روزمره، با کاهش تولید و توزیع در برابر همان تقاضای قبلی مواجه شده و نهایتاً منجر به افزایش قیمت در محصولات وارداتی و مواد اولیه و مورد نیاز در عرصه تولید گردید.
با گسترش شیوع کرونا ویروس در منطقه و پیرو آن در ایران، محدودیت ها تشدید گردید و همین امر، موجب افزایش بیش از پیش قیمتها و به صورت روزانه شد.

تأثیر بر صادرات:

با اعمال پروتکلهای بهداشتی جهت مدیریت و کنترل شیوع کرونا ویروس در سطح کشور و وضع مقررات جدید هم در ایران و هم در کشورهایی که طرف تجاری ایران بودند، شرایط برای صادرات نامساعد و عملاً، جز در موارد خاص، بقیه صادرات کنسل و یا با محدودیت شدید مواجه شد. از آنجایی که ارزآوری برای کشور تابع صادرات کالا و خدمات است، کشور با چالش جدی در درآمدزایی و صادرات مواجه شد. هرچند صندوق ذخایر ارزی و ریالی کشور پاسخگوی نیازهای کشور تا مدتی بود اما ادامه ی این روند شرایط را سخت تر می کرد.

تأثیر بر تولید:

در این مورد همچون موارد قبلی شاهد تاثیرات قابل توجهی بودیم. از یک سو اعمال مقررات و محدودیتهای تولید و تعطیلی واحدهای تولیدی، عملاً چرخ صنعت و تولید کشور در برخی صنوف کند، و در برخی دیگر از حرکت باز ایستاد. ضمن اینکه با محدودیت در ورود مواد اولیه و خام برای تولید مواجه شدیم. در همین راستا تولیدات متکی به مواد اولیه داخلی نیز با افزایش قیمت و کمبود مواد روبرو شدند. با ادامه روند تعطیلی واحدهای تولیدی در اکثر صنوف و رسته های شغلی، آمار بیکاری نیز روند صعودی گرفت و مشکلات فراوانی برای خانواده ها هم از نظر شغلی و درآمد خانوار، وهم از نظربهداشت روانی ناشی از فشارهای اقتصادی ایجاد نمود که در بخش اول و موضوع قبلی، (کرونا و تأثیرات زیستی آن بر جامعه از منظر پدافند غیرعامل) به تأثیرات روانشناختی بر جامعه اشاره شد.
در کنار تعطیلی بسیاری از واحدهای تولیدی، با افزایش میزان مصرف مواد غذایی و دارویی توسط مردم در دوران قرنطینه، تولید محصولات غذایی و دارویی و مشاغل مرتبط با توزیع آن اعم از عمده فروشی و خرده فروشی رشد فزاینده ای داشت.
از دیگر موضوعاتی که روند مثبت و صعودی رشد را بیش از پیش تجربه کرد مشاغل مرتبط با خدمات غیرحضوری – دورکاری – استارتاپ ها و خدمات مبتنی بر اینترنت بود، که در نوشتار بعدی به آن خواهیم پرداخت.

نتیجه:

این رویدادها که ناشی از شیوع ویروس کرونا در کشور و جهان شد، می بایستی رویکرد جدیدی برای کارشناسان و فعالان اقتصادی ایجاد کند. بالا بودن حجم مبادلات تجاری با چین مخصوصاً در واردات کالا، کشور را در شرایطی قرار میدهد که با هرگونه تغییر در رفتار اقتصادی یا سیاسی چین، کشور عملاً دچار شوک اقتصادی خواهد شد. از منظری دیگر، به دلیل ورشکستگی بسیاری از واحدهای تولیدی و صنایع داخلی و نیاز به تامین بازار داخلی، مبادلات تجاری با چین افزایش خواهد یافت و همین امر مزید بر علت خواهد شد که بیش از گذشته شاهد وابستگی خارجی و در معرض سقوط شاخص های اقتصادی کشور و افزایش چشمگیر نرخ بیکاری و بحرانهای ناشی از مسایل اقتصادی خانواده خواهیم شد.

لازم به ذکر است در شرایط نامساعد و گاهاً بحرانی که روال عادی و روزمره ی زندگی و شغلی افراد دچار شوک می شود و ممکن است بسیاری از مشاغل با این شوک  متوقف شوند، در این وضعیت بهره گیری از ایده های خلاقانه برای تغییر در روند گذشته و انعطاف نسبت به شرایط فغلی، لازم و ضروری است. در واقع ((راز بقا در شرایط بحرانی، سازگاری با شرایط جدید است)).
سلامت و اقتصاد مانند دو بال یک پرنده هستند. اکنون باید برای بهبود وضعیت اقتصادی کشور برای دوران پسا کرونا به طور جدی و عملیاتی اقدام کرد.
در حال حاضر به نظر برخی از کارشناسان، احتمالاً دوره پساکرونا بی معنی خواهد بود و جوامع میبایست خود را برای زندگی، همراه با کرونا ویروس آماده کنند. لذا به منظور حفظ آمادگی بیشتر و پیشگیری از تکرار آسیبهای اقتصادی، اجتماعی و روانی در شرایط بحرانی آتی و بعدی، موارد ذیل جهت بررسی و سازماندهی پیشنهاد می گردد.

از راهکارهای پیشنهادی و عملی در این برهه زمانی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

۱- تشکیل صندوقهای همیاری حمایتی (مشابه صندوقهای خانگی) در سطح کلان شهر
۲- اجرای طرح نسیه معکوس که بنگاههای اقتصادی در شرایط رکود و بحرانی به شرط اعمال تخفیف، توسط مشتریان مورد حمایت قرار میگیرند
۳- طرح حمایت و مشارکت واحدهای تولیدی دیگر اصناف، از صنفهای متضرر یا در حال رکود
۴- هدایت منابع مالی خیریه ها به سمت تامین مواد اولیه کمیاب برای تولیدی ها
۵- انعطاف پذیری در اجرای سیاستهای مرخصی
۶- برنامه ریزی شیفتی برای کارگرانی که برای انجام کار خود نیاز به حضور در محل کار دارند
۷- رعایت دستورالعمل های بهداشتی محیط کار منطبق بر استاندارها
۸- تخصیص بسته مراقبت های درمانی برای کارگران
۹- شناسایی و اعطای وام به مشاغل آسیب دیده
۱۰- افزایش سقف معافیت مالیاتی بنگاههای اقتصادی
۱۱- دورکاری برای کارمندان