به مناسبت روز جهانی «خیریه»: رد و نشانی از ایران در لیست کشورهای خیّر جهان نیست

روز گذشته مصادف با پنجم سپتامبر، روز جهانی «خیریه» بود؛ روزی که از سوی سازمان ملل متحد در سال ٢٠١٢ به این عنوان شناخته شده‌ است و قابل توجه آنکه در گزارش گاردین آمده‌است: «برای سومین‌سال پیاپی، میانمار در این فهرست مقام اول را به خود اختصاص داده‌است».جالب آنکه در ٢٠ عنوان اول این فهرست، رد و نشانی از ایران وجود ندارد.

به گزارش مجله اینترنتی مددکاری اجتماعی ایران، روزنامه سایه می نویسد: جک لندن؛ نویسنده‌ی سرشناس آمریکایی جمله‌ی جالی درباره‌ی فعالیت خیریه دارد که می‌گوید: «کار خیر، پرتاب‌کردن یک‌ تکه استخوان برای یک سگ نیست؛ بلکه شریک‌شدن استخوانی با آن حیوان زبان‌بسته ‌است؛ درحالی‌که خودت هم گرسنه باشی!» شاید شروع مطلب با متنی چنین گزنده چندان زیبا نباشد؛ اما وقتی قرار است درباره‌ی یک پدیده‌ی اجتماعی به‌عنوان رفتاری زیبنده و انسانی که گاه در حد یک توهین مخرب نزول می‌کند، صحبت کنیم، چنین تلنگری امری ضروری‌ست.

«فعالیت خیرخواهانه» عبارتی‌ست که در یکی دو دهه‌ی اخیر، بیش‌ازآنکه موید حرکتی متعالی به‌سوی فضیلتی انسانی باشد؛ مترادف با رفتارهایی حاکی از تحقیر، خودپسندی و پزانگارانه شده‌است که نه‌تنها تاثیر اجتماعی خوبی ندارند؛ بلکه می‌تواند نگاه عمومی را از اهداف اولیه و حقیقی این ایدئولوژی هم دور کنند.

هنوز مدت‌زمان زیادی از تب‌وتاب «دیوار مهربانی» در کشورمان نگذشته که حتی پز سرایتش به سایر کشورهای منطقه را هم می‌دادیم؛ اما آن‌قدر بی‌عمق‌و‌ریشه بود که در هیاهوی بسیار اتفاقات فرساینده‌ی روح و ذهن جاری زندگی، از یادمان رفت و دیگر کمترین اشاره‌ای به این رفتار خودجوش که می‌رفت تبدیل به یک سنت حسنه‌ی اجتماعی شود، نیست. اصلا کسی دیوار مهربانی را یادش هست؟

در تمام کشورهای دنیا یا دست‌کم در بیشتر آنها، شاهد رفتارهای هماهنگ اجتماعی مشابهی هستیم که همگی بر مدار همنوع‌دوستی و دستگیری از نیازمندان می‌گردند و البته تاثیر و هدف‌گذاری بعضی از آنها فراملی و در سطوح بین‌المللی‌ست.

فعالیت‌های خیریه، ابعاد مختلفی دارند که بخش انسانی این ماجرا دست‌مایه‌ی این گزارش تحلیلی‌ست. اساسا در تعریف این واژه در فرهنگ لغات Merriam-Webster آمده‌است: «بخشیدن بلاعوض پول، غذا و سایر نیازهای پایه‌ی حیات به افراد نیازمند جامعه که قدرت تامین آنها را ندارند».

بخشندگی، یکی از متعالی‌ترین شیوه‌های تعریف شخصیت انسان است که رسیدن به آن، تنها وابسته به تمکن مالی نیست. به‌عبارتی شما گاهی می‌توانید با مشاوره، احساس همدردی، یک لبخند، یک کمک ساده و… بخشنده‌بودن خود را نشان دهید. مادر ترزا در یکی از سخنرانی‌هایش گفته بود: «اگر آشوبی را ببینم، نمی‌توانم کمکی کنم؛ اما اگر یک نفر را ببینم حتما می‌توانم برایش کاری کنم!»

در مقاله‌ی منتشره در سایت Psychologicalscience در فوریه سال ٢٠١٣ آمده‌است: «کریستوفر هسه؛ دانشمند علوم روان‌شناختی در دانشگاه شیکاگو می‌گوید که عموم مردم در فعالیت خیریه به اعداد توجه می‌کنند. برای مثال، گفته می‌شود که ما می‌خواهیم به ١٠٠ نیازمند کمک کنیم. این یعنی قرار است امکان یا مبلغی را به‌شکل مساوی بین ١٠٠ نفر تقسیم کنیم؛ درحالی‌که کار خیر یعنی شما نیاز هر فرد نیازمند را بدانید و به اندازه‌ی توان‌تان، بخشی یا همه‌ی مشکل او را رفع کنید. هر فردی، مشکلی متفاوت و نیازی متفاوت دارد».

این دیدگاه نشان می‌هد که برای خیربودن نباید به این مسئله توجه کنیم که قرار است چقدر کار بزرگی انجام دهیم؛ چون اساسا حل مشکل هر انسان نیازمندی، یک کار بزرگ است و نباید محدود به آمار شود.

دکتر دیوید لیندن؛ استاد نوروساینس دانشگاه هاروارد هم در مقاله‌ای منتشره در تاریخ ٣١ آگوست ٢٠١١ در نشریه‌ی Psychologytoday می‌نویسد: «بعضی رفتارهای انسانی هست که ایجاد لذت می‌کند و این مسئله در مورد ایجاد حس خوب در دیگران نمود قابل توجهی دارد. البته وقتی این حس خوب ناشی از کمک به آنها باشد، پایدارتر است. در مغز این افراد بخش‌های مختلفی از گیرنده‌هایی موسوم به دریافت کننده‌های حسی به‌هم پیوند می‌خورد که مداری تحت عنوان مدار لذت ایجاد می‌کند. به‌همین‌علت، آن‌دسته افرادی که فعالیت‌های خیریه انجام می‌دهند؛ نه آنها که متظاهرانه دست به شوآف می‌زنند، حال خوبی دارند».

سازمان بررسی‌ها و برنامه‌ریزی‌های فعالیت‌های اجتماعی جهان موسوم بهCAF America در گزارش سالانه‌ی خود، آخرین نتایج تحقیقاتش را در زمینه‌ی بخشنده‌ترین کشورهای جهان منتشر کرده‌است که بخشی از آن، در رسانه‌های معتبر مانند Guardian به‌عنوان اطلاعات پایه در تحلیل‌های مفسران این منبع خبری، مورد استفاده واقع شده‌اند.

در مطلب منتشره در گاردین در نوامبر ٢٠١۵ به فهرست ١٠ کشور با بیشترین میزان بخشندگی و فعالیت‌های خیریه اشاره شده‌است که در صدر آنها میانمار قرار دارد؛ کشوری در آسیای جنوب‌ شرقی که محققان در بررسی‌های انجام‌شده، دریافتند مردم این کشور در کمک‌کردن به غریبه‌ها در ۵۵درصد موارد پیشگام هستند. ٩٢درصد مردم این کشور حاضر به کمک‌های نقدی هستند و ۵٠درصد زمان خود را صرف امور خیریه می‌کنند.

البته ناگفته پیداست که این آمار و ارقام به‌شکل نسبی هستند؛ اما نشان می‌دهد که فعالیت خیریه به بخشی از فرهنگ عمومی مردم‌شان تبدیل شده‌است و جزو حرکات اجتماعی لوکس و نمایشی نیست. بعدازآن، به نام کشورهای آمریکا، نیوزیلند، کانادا، استرالیا و انگلستان می‌رسیم. این درحالی‌ست که امروز مصادف با پنجم سپتامبر، روز جهانی «خیریه» است؛ روزی که از سوی سازمان ملل متحد در سال ٢٠١٢ به این عنوان شناخته شده‌است و قابل توجه آنکه در گزارش گاردین آمده‌است: «برای سومین‌سال پیاپی، میانمار در این فهرست مقام اول را به خود اختصاص داده‌است».

جالب آنکه در ٢٠ عنوان اول این فهرست، رد و نشانی از ایران وجود ندارد. البته در بخش توضیحات آمار مرکز داده‌پردازی CAF America به این موضوع تاکید شده‌است که این تحقیقات بر اساس سنجش‌های ویژه بین سال‌های ٢٠١٠ تا ٢٠١۴ است نشان می‌دهد نام نه کشور که پیشتر در این فهرست بودند، در لیست اخیر وجود ندارد؛ این کشورها عبارتند از قطر، اندونزی، هنگ‌کنگ، ایران، دانمارک، لیبریا، اتریش، جامائیکا و قبرس. شاید بهتر باشد، در چنین روزی و در چنین مناسبتی، نگاهی تازه به فلسفه‌ی کارهای خیر بیندازیم و این موضوع را برای خود به‌شکلی منصفانه و به‌دور از هرگونه اهداف جنبی از جمله خودنمایی و برتری‌‌جویی و… برای حرکت به‌سمت دستگیری از نیازمندان حرکت کنیم.

البته باید دانست که وقتی صحبت از کار خیر می‌کنیم، به معنای آن نیست که این اقدام تنها برای فرد مقابل، مزایایی را به‌دنبال دارد. در مطلب سایت Thelifeyoucansave که در زمینه‌ی ‌امور خیریه در سطح جهانی فعالیت دارد، به اثرات مثبت کار خیر بر انسان‌های خیر اشاره شده‌است. برای مثال، در یکی از این موارد می‌خوانیم: «در تحقیقات مرکز سلامت‌پژوهی ان.آی.اچ بر روی شرکت‌کنندگان در یک آزمایش موضوعی از آنها خواسته بودند ١٠٠ دلار را به نیازمندان مورد نظرشان اهدا کنند. نتایج علمی نشان می‌داد که این‌کار چه تاثیرات مثبت و خوبی در ذهن آنها ایجاد کرده‌بود».

این مسئله حتی باعث می‌شود افراد احساس بهتری از وجود خویشتن در دنیا داشته باشند. در بخش دیگری از این مقاله آمده‌است: «وقتی شما به شخص نیازمندی کمک می‌کنید، حلقه‌ای از اعتماد در جهان ایجاد می‌کنید که به رشد باور وجود انسانیت در جهان مدرن کمک می‌کند. این مسئله بر روی افرادی که ناظر بر کار شما هستند هم تاثیر مثبت و سازنده‌ای می‌گذارد؛ اما به‌ شرطی که هدف شما نمایش‌دادن نباشد».

در آمار این مرکز به حقیقت تلخی اشاره شده مبنی‌براینکه حدودا ٩,۶درصد از جمعیت جهان در فقر مطلق به‌سر‌می‌برند و روزانه چیزی حدود ١۶هزار کودک به‌خاطر این مسئله از دنیا می‌روند که آمار تکان‌دهنده‌ای‌ست. البته باید به این نکته توجه داشت که رفتارهای انسان‌دوستانه در سال‌های اخیر به‌ویژه در حوزه‌ی فعالیت‌های خیریه روند خوبی را داشته‌است.

در گزارشی که CNN دردسامبر سال ٢٠١۵ منتشر کرد، آمده‌است: «مطالعات مرکز World Giving Index در سال ٢٠١۴ بر روی ١٣٠ کشور جهان نشان می‌دهد که عموم مردم به انجام فعالیت‌های خیرخواهانه تمایل دارند. آمار آن‌سال نشان می‌داد که ٢.٣میلیارد نفر از جمعیت جهان به اهداء کمک‌های نقدی و غیر نقدی در موسسه‌های خیریه پرداخته‌اند و در یک‌ماه قبل از این گزارش هم ١.۴میلیارد دلار در مجموع سازمان‌های خیریه‌ی جهانی جمع‌آوری شده‌بود».