حقوق شهروندی و تحصیل کودکان کار | مجموعه یادداشتهای دانشجویان مددکاری اجتماعی در بابِ حقوق شهروندی

به طور کلی حقوق شهروندی را می­توان به مجموعه قواعد حاکم بر روابط اشخاص در جامعه شهری تعریف نمود. حقوق شهروندی جزء حقوق ذاتی و فطری انسان­هاست. نکته قابل توجه این است که حقوق شهروندی به افرادی تعلق می­ یابد که “تابعیت” یک کشور را داشته باشند. همچنین باید افزود که حقوق شهروندی به تابعان یک کشور فارغ از رنگ، قومیت، نژاد، دین و طبقه آن­ها تعلق می­یابد و برخورداری از تسهیلات آموزشی بدون تبعیض از مؤلفه­ های حقوق شهروندی است.

کودکان کار به کودکان کارگری گفته می­شود که به صورت مداوم و پایدار به خدمت گرفته می­شوند که این امر آن­ها را در بیشتر اوقات از رفتن به مدرسه و تجربه دوران کودکی بی­بهره می­ سازد و سلامت جسمی و روحی آن­ها را تهدید می­کند. پدیده کودکان کار یکی از معضلات گریبان­گیر اکثر کشورهای بزرگ در جهان معاصر است، این پدیده یکی از آسیب­هایی است که به صورت جدی جامعه ما را تهدید می­ کند.

موضوع کودکان کار، موضوع نسبتأ پیچیده ­ای است و عوامل گوناگونی در آن اثرگذار هستند؛ از جمله: ساختار خانواده، فقر، هزینه تحصیل، توزیع نابرابر بودجه­ های فرهنگی و عمرانی بین شهرهای بزرگ و کوچک و نیز شهر و روستا، اختلاف روزافزون شکاف طبقاتی، بیکاری، اعتیاد، تغییرات اقتصادی ناگهانی ناشی از جنگ و عدم امنیت و … که منجر به مهاجرت به شهرهای بزرگ و یا کشورهای همسایه برای کار با دستمزد بیشتر می­ شود که به جهت پیدا نشدن فرصت­های شغلی مناسب و افزایش هزینه­ ها، به اجبار بخش زیادی از تأمین درآمد بر عهده کودک خانواده می­ افتد. کودک با رانده شدن از چرخه آموزش­ و پرورش رسمی و ورود زودهنگام به بازار کار در معرض تهدیدات و آسیب­های جدی قرار می­ گیرد و قدرت رقابت با سایر کودکان در ایجاد یک زندگی سالم، هرچه بیشتر از این کودکان سلب می­شود.

از سوی دیگر پیامد عدم تحصیل کودکان کار چنین خواهد شد که آن­ها به راحتی در معرض انواع آسیب­ها و ناهنجاری­های اخلاقی و اجتماعی می­گیرند و بی­ شک هزینه­ هایی که در صورت انحراف در آینده بر جامعه تحمیل خواهند کرد، بسیار بیشتر از آنچه که امروز باید برای تعلیم و تربیت آن­ها صرف شود خواهد بود. بنابراین حمایت از تحصیل کودکان کار با توجه به مسائل عنوان شده بسیار مهم و ضروری است. در این راستا، شایان ذکر است که در حال حاضر انجمن­ های مردم نهاد بسیاری با هدف حمایت از کودکان کار مشغول به فعالیت هستند تا شرایط تحصیل، حرفه ­آموزی، توانمندسازی کودکان محروم و نیازمند و خارج از بستر آموزش این مرز و بوم و ارائه خدمات آموزشی، پزشکی، درمانی، مشاوره­ ای، مددکاری اجتماعی و … را به صورت رایگان فراهم آورند.

با این وجود با نگاهی به منشور حقوق شهروندی چنین می­توان مشاهده نمود که این منشور در قالب سه فصل و ۱۵ ماده تدوین شده است. بندهایی از منشور که در فصل دوم درج شده است بر حقوق و حمایت­های خاص از کودکان تأکید دارد، اما صرفاً به حمایت از نوجوانان در برابر فعالیت­های سخت و زیان ­آور اشاره دارد و نامی از معضل موجود موسوم به کودکان کار نبرده است. در ایران کودکانی که یکی از والدین آن­ها، شهروند کشورهایی مانند افغانستان و پاکستان باشند، با مشکل شهروندی روبرو هستند، در حالی­که حقوق شهروندی همه کودکان فارغ از ملاحظاتی که مربوط به جنسیت والدین، مذهب، نژاد، زبان، ملیت، قومیت، ناتوانی جسمی و… است، بدون تبعیض باید تأمین شود.

نویسنده: لیلا مختاری رودبرده | کارشناس مددکاری اجتماعی خانواده
مجله اینترنتی مددکاری اجتماعی ایران