اختلال مصرف الکل در بین نوجوانان؛ علل، پیامدها و مداخلات مددکاری اجتماعی
اختلال مصرف الکل در بین نوجوانان؛ علل، پیامدها و مداخلات مددکاری اجتماعی
یادداشت اختصاصیِ مینا دشتبالی؛ مددکار اجتماعی کودک و نوجوان
- اختلال مصرف الکل چیست؟
الکل یا اتانول همان الکلی است که در بیشتر مشروبات الکلی وجود دارد. البته میتوان به طریق سنتتیک نیز این ماده را ساخت ولی این ماده به طور طبیعی در اثر تخمیر میوه، سبزیجات و غلات تولید میشود. اگرچه تصور میشود الکل پاسخ به مشکلات زندگی است اما واقعیت این است که اغلب علت آن است.
الکل قدمتی به اندازه زمان دارد و در فرهنگ سراسر جهان و در دورههای مختلف زمانی در غم و شادی و برگزاری آیین های بسیاری از آن استفاده شده است. اما الکل را بدون خطرات آن نمیتوان بررسی کرد. مصرف الکل با بیماریهای مزمن جسمی مثل سرطان و دیابت، اختلالات روانی مثل افسردگی و اضطراب و رفتارهای پر خطر مثل رانندگی در مستی و رابطه جنسی محافظت نشده مرتبط است. همچنین آمارها نشان می دهد مصرف الکل سومین علت مرگ قابل پیش بینی در ایالت متحده آمریکا است و تخمین زده میشود که سالانه ۸۸ هزار مرگ مرتبط با الکل در دنیا وجود دارد.
“اختلال مصرف الکل”[۱] اصطلاحی است که امروزه به جای الکلیسم استفاده میگردد. علت این انتخاب در واقع ایجاد حس همدلی با افراد آسیب دیده در این حوزه و همچنین کاهش و از بین بردن داغ ننگ اجتماعی ناشی از مصرف الکل در بین افرادی است که جامعه به واسطه این موضوع آنها را طرد میکند و یا اینکه آنها را مورد تبعیض قرار میدهد. اختلال مصرف الکل در واقع یک اختلال مزمن عود کننده است که علیرغم خطرات نامطلوب جسمی – سلامتی، شغلی – اجتماعی، کنترل مصرف یا توقف آن ممکن نیست.
باید توجه داشت که هرچه فرد زودتر و در سنین پایین تری نوشیدن الکل را تجربه کند احتمال اینکه به اختلال مصرف الکل دچار شود بالاتر خواهد رفت. از سوی دیگر مصرف الکل یا مشروبات الکلی سبب تغییرات رفتاری بسیار می گردد. حتی مصرف مقدار کمی از آن میتواند باعث بوجود آمدن نقض قابل توجهی در قضاوت و هماهنگی حرکتی که مستلزم رانندگی امن است شود.
نوجوانان موجودات کنجکاوی هستند که در مواجه با هر رویداد و اتفاق جدیدی به دنبال کشف آن هستند، اما باید مهارتها و آگاهی های خود را افزایش دهند، چرا که باورهای واقعی درباره پدیده ها متفاوت است و تجربه برخی از این کنجکاویها به اندازهای مخرب و ویرانگر است که راه بازگشت ندارد.
- علائم و نشانه های مصرف الکل در بین نوجوانان چیست؟
برای ارزیابی این که آیا نوجوانان مصرف الکل دارند یا خیر باید بدانیم که علائم مصرف الکل در بین آنها چیست. علائم مصرف الکل به صورت عمومی در بین نوجوانان به شرح زیر است:
- گفتار و کلام آهسته یا کم تحرک
- خستگی
- عدم رسیدگی به بهداشت جسمی و نظافت شخصی
- انزواطلبی
- بالا رفتن تحمل مصرف که در واقع افزایش مصرف الکل را به دنبال خواهد داشت
- مطالبه پول بیشتر از آنچه که سابقاً مصرف میشده یا برداشتن پول دیگر اعضاء خانواده بدون اجازه آنها
- اجتناب از تعامل با خانواده
- کاهش اعتماد بنفس و عزت نفس
- قطع ارتباط با گروه دوستان قدیمی و ورود به گروه همسالان جدیدی که مصرف الکل دارند
- نوسانات خلقی
- پرخاشگری و عدم وجود کنترل خشم
- قطع حضور در فعالیهایی که سابقاً به آنها علاقه داشته است
- اختلال خواب
- وجود شیشههای خالی مشروب در اتاق
- نزاع و درگیری در مدرسه
- افت تحصیلی یا ترک تحصیل
- مشکل تمرکز
- دروغ گفتنهای متعدد
- سرخ شدن چشمها
- رانندگی پر خطر
- استشمام بوی الکل از دهان
- عوامل خطر مصرف الکل در بین نوجوانان چیست؟
اگر بخواهیم به عوامل خطر در ارتباط با مصرف الکل در دوران نوجوانی اشاره کنیم این عوامل خطر را میتوان به چهار دسته تقسیم کرد:
- عوامل خطر محیطی: عوامل خطر محیطی در واقع شامل محیط زندگی نوجوان است. وقتی نوجوان در محیطی زندگی میکند که دسترسی به الکل آسان است و یا اینکه محیط زندگی یک محیط جرم خیز است احتمال اختلال مصرف الکل در او بالا خواهد رفت. همچنین محله هایی که در آنها هیچ گونه سیستم های مراقبتی از نوجوان، فعال نیست و نوجوانان با ورزش و مشارکت در فعالیتهای محلی ترغیب نمیشوند، احتمال اختلال مصرف الکل در بین نوجوانان را افزایش میدهد.
- عوامل خطر خانوادگی: عوامل خطر خانواده شامل مجموعه ای از عوامل است که در واقع از سوی خانواده اعمال می گردد و احتمال اختلال مصرف الکل نوجوان را افزایش میدهد. این عوامل خطر شامل: مصرف الکل یا مواد توسط یکی از والدین، نگرش خنثی به مصرف الکل توسط نوجوان از سوی والدین، سابقه وجود ارتکاب به جرائم از سوی خانواده، وجود مشکلات عملکردی در ساختار خانواده و عدم وجود امنیت روانی در خانواده، میباشد.
- عوامل خطر فردی: عوامل خطر فردی به طور کلی شامل مواردی است که به شخصیت فرد مربوط می باشد. این عوامل عموماً شامل کمبود مهارتهای زندگی در نوجوان مثل عدم وجود قدرت “نه گفتن” و عدم وجود مهارت در انتخاب گروه همسالان مثبت و یا پرخاشگری، تحریکپذیری، اعتماد بنفس پایین، شخصیت ضد اجتماعی داشتن، حساسیت در رفتار و یا وجود اختلالات روانی و تجربه تروما در دوران کودکی به ویژه تجربه آزار جسمی یا جنسی، میشود. همچنین ممکن است نوجوان خطرات ناشی از مصرف الکل را نداند یا نسبت به آنها بیاعتنا باشد.
- عوامل خطر در مدرسه: این عوامل هم شامل عدم تمایل نوجوان به مدرسه، افت تحصیلی و یا ترک تحصیل و رفتارهای ضد اجتماعی زودرس در او و هم شامل طرد اجتماعی از سوی مدرسه میباشد. متاسفانه در بسیاری موارد شاهد طرد نوجوان از سوی مدرسه و داغ ننگ اجتماعی علیه نوجوان هستیم که تبعات جبران ناپذیری از جمله مصرف الکل و مواد را در بر خواهد داشت.
اما در مقابل این عوامل خطر میتوان از عوامل مراقبتی در مدرسه، خانواده، جامعه محلی و همچنین عوامل مراقبتی فردی نیز سخن گفت. عوامل مراقبتی در مقابل عوامل خطر قرار میگیرند و به شرح زیر هستند:
- فاکتورهای مراقبتی محلی: محل سکونت نقش موثری در مراقبت یا آسیب افراد به ویژه نوجوانان ایفا میکند. فاکتورهای مراقبتی در سطح جامعه محلی شامل موارد زیر است:
- ایجاد فرصتهایی برای مشارکت نوجوانان در فعالیتهای محلی
- منع فروش الکل در محله
- مراقبت محور بودن محله برای نوجوانان
- ایجاد زیرساختهای ورزشی برای نوجوانان
- ترغیب نوجوانان به ورزش و حضور فعال در این فعالیتها
- اطلاعرسانی به نوجوانان از طریق مدرسه و نهادهای دولتی دیگر
- ترغیب نوجوانان برای فعالیتهای داوطلبانه در محله
- همفکری و فعالیت موثر والدین با یکدیگر برای ساخت محله ای که به نوجوانان اهمیت میدهد
عوامل مراقبتی خانواده:
- ایجاد پیوندهای محکم خانواده با نوجوانان و وجود ارتباط موثر با نوجوان
- آموزش به والدین در جهت شناخت نوجوان و دوران نوجوانی
- ایجاد قوانین برای نوجوانان در خانواده همراه با ابراز عشق و ترویج گفتمان
- اهمیت به زندگی نوجوانان و ایجاد ارتباطی با ویژگیهای احترام، دوستی، اقتدار و محبت
عوامل مراقبتی مدرسه:
- تقویت و آموزش مهارتهای زندگی
- افزایش و تقویت هویت نوجوانان
- عدم وجود طرد اجتماعی در مدرسه
- عدم وجود تبعیض در فضای مدرسه
- وجود مشاور روانشناس حرفهای
- تقویت هویت نوجوان و آموزش خطرهای الکل و مواد مخدر
عوامل مراقبتی فردی:
- یادگیری مهارتهای زندگی توسط نوجوان
- یادگیری تابوری
- انتخاب گروه همسالان مثبت
- افزایش اعتماد بنفس
- مشارکت در فعالیتهای ورزشی و اجتماعی
- یادگیری فنون مذاکره با والدین
نوجوانان به علت پذیرش در گروه همسالان، وجود اختلالاتی نظیر افسردگی و یا اضطراب، احساس فشار روانی، مشکلات خانوادگی، کمبود مهارتهای زندگی، مشاهده مصرف الکل توسط والدین، تمیل به راحتی در جمع و افزایش اعتماد به نفس و تصورات غلط در مورد فوائد الکل ممکن است به مصرف الکل گرایش پیدا کنند.
- انواع اختلال مصرف الکل چیست؟
اختلال مصرف الکل شامل زیرگروههای بسیاری است که بر اساس ویژگی های شخصیتی، اجتماعی و سن و جنس افراد مصرف کننده الکل طبقه بندی می شوند که تحقیقات ملی در آمریکا این طبقه بندی را به وجود آورده است. یکی از مهمترین این زیر گروهها که در ارتباط با نوجوانان است اختلال مصرف الکل در بین نوجوانانی است که دارای اختلال شخصیت ضد اجتماعی[۲] هستند. این زیر گروه از مصرف اختلال الکل ترکیبی خطرناک به وجود میآورد که باعث میشود افراد با ویژگی شخصیتی ضد اجتماعی در پی مصرف الکل به ایمنی دیگران توجه نکنند و تحریک پذیری رفتاری بیشتری داشته باشند، وارد خشونتهای خیابانی شوند و در صورت آسیب زدن به دیگران ابراز پشمانی نکنند، بی مسئولیتی داشته باشند و مرتکب جرائم شوند و یا اینکه فعالیتهای جنایی را بارها تکرار کنند.
اما سایر زیرگروههای مرتبط با اختلال مصرف الکل در واقع شامل بزرگسالانی است که با ویژگیهای متفاوتی متمایز میگردند. زیر گروهی که شامل بزرگسالانی است که عموماً مصرف الکل را از سن ۲۵ سالگی شروع کردهاند، اغلب این زیر گروه را مردان تشکیل میدهند و دائما دارای تعویض شغل به علت اختلال مصرف الکل هستند. در بین افرادی که در این زیر گروه قرار می گیرند، تنها ۱% افراد دارای شخصیت ضد اجتماعی و یا ارتکاب به جرائم بوده اند. همچنین در زیر گروهی دیگر از بزرگسالان دارای اختلال مصرف الکل افرادی وجود دارند که بیکار هستند و دارای موارد زیادی از ارتکاب به جرائم هستند و عموماً زندان را تجربه کرده اند، همچنین ۳۲% آنها سیگار و حشیش نیز مصرف میکنند.
- تاثیرات مصرف الکل بر نوجوانان چیست؟
الکل وارد جریان خون می شود و فعالیت بخشهایی از مغز و نخاع را کاهش میدهد. مصرف بیش از حد میتواند منجر به مرگ در اثر توقف تنفس یا برگرداندن محتویات معده در حنجره شود. مصرف الکل بر نوجوانان دارای اثرات کوتاه مدت و بلند مدت است. در اثرات کوتاه مدت نوجوانان صدمات جسمی به خود میزنند. آنها رانندگی پر خطر را تجربه میکنند که ممکن است به تصادفات سهمگین منجر گردد. همچنین آنها دچار مسمومیت ناشی از الکل میشوند و شروع به آسیب زدن به خود می کنند این آسیبها ممکن است شامل خودزنی یا خودکشی باشد. از سوی دیگر رفتارهای پرخاشگرانه، اعمال خشونت، و بالا رفتن ریسک ارتکاب به جرم از طریق و به وجود آمدن شخصیت ضد اجتماعی در آنها نیز از دیگر تاثیرات کوتاه مدت است. یکی دیگر از اثرات بسیار مهم و کوتاه مدت مصرف الکل در بین نوجوانان تاثیر بر بخشهایی از مغز است که مسئول تصمیم گیری و قضاوت است از این رو رفتارهای پر خطر مثل رابطه جنسی محافظت نشده افزایش می یابد.
تاثیرات بلند مدت مصرف الکل بر نوجوانان تاثیراتی ماندگارتر و گسترده تر است. این تاثیرات شامل: اختلال مصرف الکل، اختلال مصرف مواد، افسردگی، اضطراب، ترک تحصیل، مشکلات فیزیکی (مشکات مغزی، مشکل در کبد، مشکلات گوارشی، ضعف جسمی، دیابت در بزرگسالی، نازایی در دختران و آسیبهای عصبی)، انزوای اجتماعی، مشکلات قانونی و درگیری با پلیس یا بازداشت توسط پلیس را در بر میگیرد.
مصرف الکل یا مشروبات الکلی سبب تغییرات رفتاری بسیاری می گردد. حتی مصرف مقدار کمی از آن میتواند باعث به وجود آمدن نقص قابل توجهی در قضاوت و هماهنگی حرکتی شود. مقدارکم یا متوسط الکل باعث افزایش رخدادهایی است که توام با رفتار پرخاشگرانه است. شامل بدرفتاری با همکلاسی و دوستان. مصرف متوسط تا زیاد الکل سبب به وجود آمدن نقص های جدیتر عملکردی در سطوح بالای نظام روانی میشود و به طور جدی تواناییهای فرد را در یادگیری و یادآوری اطلاعات مختل میکند. مصرف بسیار زیاد آن سبب کاهش تنفس و در نهایت مرگ میگردد. باید توجه داشت که ادامه مصرف الکل سبب وابستگی به آن میشود.
- بهترین مداخلات از سوی خانواده در ارتباط با مصرف الکل از سوی فرزندشان چیست؟
برای پیشگیری از اختلال مصرف الکل در نوجوانان بهترین مداخلات و راهکارها برای والدین به شرح زیر است:
- برای فرزندانتان الگوی مثبت و خوبی باشید. به نظر بعید میرسد که والدین بتوانند فرزندان خود را از مصرف الکل بازدارند در حالی که خودشان در مصرف الکل زیادهروی میکنند. جملاتی وجود دارند که بهتر است از سوی والدین و در محیط خانه بیان نشوند. به طور مثال والدین نباید در تایید مصرف الکل باشند. آنها نباید در حضور نوجوانان و بعد از یک روز خسته کننده یا مشاجره با رئیس یا همکار خود اذعان دارند که: “من به مشروب نیاز دارم تا کمی حالم بهتر بشه”، این رفتارها به نوجوانان میآموزد که در جریانات پرفشار زندگی و یا در موقعیتهایی که ما دچار مشکلات عاطفی هستیم میتوانیم حال خود را با استفاده از مشروب بهتر کنیم. تحقیقات نشان میدهند که ارتباط مستقیمی بین مصرف الکل و سرکوب خشم و یا پاسخ به دردها و رنجهای عاطفی از سوی نوجوانان وجود دارد.
- با فرزندان خود در مورد الکل صحبت کنید. صحبت کردن در مورد الکل برای برخی خانواده ها سخت به نظر میرسد. باید توجه داشت که صحبت کردن در مورد مواد مخدر و الکل با نوجوانان مانند صحبت کردن در مورد مسائل جنسی است، اما این امر همان قدر سخت اما همان قدر هم مهم است. در مورد خطرات ناشی از الکل با نوجوانان صحبت کنید و تاثیرات الکل بر تصمیم گیری، مغز و جسم و روح را بیان کنید. اگر نوجوانان به شما می گویند که الکل بر آنها تاثیری ندارد و آنها مراقب خود هستند، به آنها بگویید که تاثیر الکل بر مغز تمام افراد به یک اندازه دارای تاثیرات خطرناک است. همچنین برای نوجوانان توضیح دهید که هنگامی که الکل وارد خون میشود مغز کندتر کار میکند و افراد نمیتوانند به طور واضح فکر کنند. همچنین رانندگی در مستی نیز به این دلیل خطرناک است که بینایی نیز در چنین شرایطی ضعیف میگردد. درباره مصرف شدید الکل و تاثیر آن بر بدن توضیح دهید و همچنین در مورد توقف تنفس، خفگی ناشی از استفراغ و مسومیت های ناشی از الکل که منجر به مرگ میشوند توضیح دهید.
- ارزشها و انتطارات خود را بیان کنید. سعی کنید قبل از وقوع حادثه درباره الکل با نوجوان خود صحبت کنید. همچنین درباره نگرانی های خود صحبت کنید و در یک فضای باز و ایجاد یک گفتمان دو طرفه درباره قوانین خانواده صحبت کنید. قضاوت نکنید و تنها به بیان عقاید خود و ارزشهای خانواده بپردازید. تحقیقات کریستین جکسون در سال ۲۰۱۵ نشان میدهد که این فقط یک باور غلط است که نوجوانان نسبت به سبک زندگی والدین خود درباره مصرف تنباکو و الکل بیاعتنا هستند. همچنین نتایج همین تحقیق نشان میدهد که بین سبکهای فرزندپروری اقتدارگرایانه با رعایت احترام و محبت به نوجوانان و اختلال مصرف الکل در بین آنها رابطه عکس وجود دارد.
- در دوران کودکی اساساً تمایل به سمت انطباق است اما در دوران نوجوانی نوجوانان به دنبال استقلال بیشتری هستند. استقلال نوجوان را به بهانه نگرانی سلب نکنید اما در عوض گفتمان باز همراه با ابراز عشق و علاقه را همواره حفظ کنید.
- اگر نگران هستید که نوجوانان از رفتار منظم خودداری کنند یا نوجوان شما دچا مشکلات بیشتری شده است و راهکارهای شما تاثیرگذار نیست به متخصصان روانشناس مراجعه کنید.
- سعی کنید در مواجه با تغییر رفتار نوجوان یا زمانی که متوجه میشوید که او الکل مصرف کرده است به جای سرزنش، قضاوت، طرد یا عصبانیت به دنبال مسائلی باشید که چنین شرایطی را به وجود آورده است و علت را جستجو کنید و به دنبال بهترین راهکار برای کمک به فرزند خود باشید.
- در حالی که والدین نظرهای متفاوتی در مورد موضوع مصرف الکل در بین نوجوانان دارند، هیچ مدرک محکمی وجود ندارد که نشان دهد تامین الکل برای نوجوانان در خانه به آنها می آموزد که مسئولانه بنوشند یا خطرات ناشی از آن را متوجه باشند. در عوض چنین رفتارهایی به علت خنثی بودن یا تشویق کردن نوجوان دارای عواقب بیشتری هستند.
- به زندگی نوجوانان خود علاقه مند باشید و همواره فضای گفتمان را در خانه حفظ کنید. در مورد نگرانیهای خود صحبت کنید و به سوالات آنها پاسخ دهید همچنین به آنها بگویدد که همواره در کنار آنها هستید و در صورت بروز مشکل آنها را حمایت خواهید کرد.
- همواره به عنوان والدین تغییرات خانوادگی را در نظر داشته باشید و برای آنها آماده باشید. در مقابل تغییراتی مثل تغییر محل سکونت و یا طلاق حمایتهای عاطفی و مراقبتی ویژهای در مورد نوجوانان اعمال کنید.
- اگر از آن دسته از والدین هستید که الکل را به صورت تفریحی مصرف می کنید نگرش تشویق کننده نداشته باشی مثلا اگر فردی را در حال رانندگی حین مستی می بینید و نوجوان شما در کنار شما است این عملکرد آن فرد را تشویق نکنید.
- در مهمانی هایی که با حضور نوجوانان برگزار می شود تا جایی که ممکن است از نوشیدنی های الکلی مصرف نکنید.
- بهتری مداخلات مددکاری در پیشگیری و درمان مصرف الکل در بین نوجوانان چیست؟
مداخلات مددکاری موثر در ارتباط با مصرف الکل از سوی نوجوانان به دو دسته پیشگیری و درمان تقسیم می شوند. پیشگیری به طور کلی به تمام اقداماتی گفته می شود که احتمال وقوع یک وضعیت ناخوشایند را کمتر می کند. پیشگیریها شامل پیشگیری های اولیه و ثانویه هستند. در پیشگیری اولیه به نوجوانانی که تا به حال مصرف الکل نداشته اند آموزش داده میشود تا خطرات ناشی از این ماده را بدانند که مهمترین آموزش، آموزش مهارتهای زندگی است. در این نوع از پیشگیری تلاش بر این است تا از وقوع یک بیماری یا وضعیت ناخوشایند که بخشی از سلامت نوجوان را تهدید می کند جلوگیری شود. در این نوع از پیشگیری عوامل خطر شناسایی می شوند و برای نوجوانانی که د شرایط ویژه و محیط خاص زندگی میکنند مجموعه اقداماتی برای پیشگیری مورد توجه قرار میگیرند. در چنین شرایطی عوامل اجتماعی و محیطی و روابط ناسالم، و ناتوانیهای فردی و نداشتن مهارتهای مقابلهای مورد توجه هستند. در پیشگیریهای ثانویه نیز به نوجوانانی که مصرف الکل به صورت تفریحی دارند آموزش داده می شود تا با خطرات ناشی از مصرف بیش از حد و همچنین اختلال مصرف الکل آشنا شوند. در ارتباط با این نوجوانان نیز جلسات گروهی پیشگیری انتخابی از الکل بسیار موثر است. در چنین برنامه هایی که با هدف ارتقاء سلامت انجام می پذیرد سعی میشود تا با ایجاد انگیزه در نوجوانان آنها را به داشتن یک زندگی سالم تشویق کنیم.
در مرحله درمان نیز که با نوجوانانی مواجه هستیم که اختلال مصرف الکل دارند بنابر تشخیص و ارزیابی رویکردهای زیر مورد استفاده قرار میگیرند:
- استفاده از مصاحبه انگیزشی
- استفاده از رویکرد درمان شناختی رفتاری[۳](CBT).
- استفاده از روش اجتماعات درمانی[۴](TC) که این رویکرد تنها در آمریکا استفاده شده است و مخصوص نوجوانان میباشد. در این رویکرد نوجوان مسئول اعتیاد و بهبودی خود است و در یک مجموعه مسکونی و با حضور متخصصین و گروه مسالان فرآیند درمانی را طی میکند.
- استفاده از روش درمان چند سیستمی[۵](MST) که در این روش از چندین روش درمانی مثل مصاحبه انگیزشی، رویکرد درمان شناختی رفتاری، سم زدایی و دوازده قدم استفاده میشود.
- رویکرد دوازده قدم[۶]
باید توجه داشت که مداخلات مددکاری در ارتباط با نوجوانانی که دارای اختلال مصرف الکل هستند نیاز به یک برنامه مراقبتی دارد که با ارزیابی شروع میشود و سپس با توافق نوجوان برگه ای مکتوب امضاء میگردد. در این برگه مکتوب فرآیند و مسیر درمان نوشته میشود اما لازم است نوجوان با این مسیر موافق باشد و نگرانیهای او و مشکلات احتمالی که از سوی او مطرح می گردد مورد توجه قرار گیرد. همچنین لازم است خانواده نیز تحت آموزش قرار گیرد. برنامه مراقبتی مددکاری اجتماعی همچنین شامل ارجاع به مکانهایی برای سم زدایی نیز خواهد بود. توجه داشته باشید که قبل از شروع هرگونه فرآیند برای برنامه ریزی یک طرح مراقبت باید از نوجوان بخواهید تا دلیل حضور خود را توضیح دهد و میزان تمایل او برای ترک الکل و درمان را ارزیابی کنید.
منبع:
کلاس آنلاین درس اختلال مصرف مواد و الکل و آسیبهای مغزی در بین نوجوانان، دکتر شارون سندرز[۷]، دانشگاه لوییویل، ایالت کنتاکی، آمریکا.
[۱] Alcohol Use Disorder(AUD)
[۲] Anti-Social Personality Disorder
[۳] Cognitive behavior therapy
[۴] Therapeutic Communities
[۵] Multisystem Therapy
[۶] Twelve Steps
[۷] Sharon Sanders
پایگاه مددکاران در اینستاگرام
