اختلال مصرف الکل در بین نوجوانان؛ علل، پیامدها و مداخلات مددکاری اجتماعی
یادداشت اختصاصیِ مینا دشتبالی؛ مددکار اجتماعی کودک و نوجوان
الکل یا اتانول همان الکلی است که در بیشتر مشروبات الکلی وجود دارد. البته میتوان به طریق سنتتیک نیز این ماده را ساخت ولی این ماده به طور طبیعی در اثر تخمیر میوه، سبزیجات و غلات تولید میشود. اگرچه تصور میشود الکل پاسخ به مشکلات زندگی است اما واقعیت این است که اغلب علت آن است.
الکل قدمتی به اندازه زمان دارد و در فرهنگ سراسر جهان و در دورههای مختلف زمانی در غم و شادی و برگزاری آیین های بسیاری از آن استفاده شده است. اما الکل را بدون خطرات آن نمیتوان بررسی کرد. مصرف الکل با بیماریهای مزمن جسمی مثل سرطان و دیابت، اختلالات روانی مثل افسردگی و اضطراب و رفتارهای پر خطر مثل رانندگی در مستی و رابطه جنسی محافظت نشده مرتبط است. همچنین آمارها نشان می دهد مصرف الکل سومین علت مرگ قابل پیش بینی در ایالت متحده آمریکا است و تخمین زده میشود که سالانه ۸۸ هزار مرگ مرتبط با الکل در دنیا وجود دارد.
“اختلال مصرف الکل”[۱] اصطلاحی است که امروزه به جای الکلیسم استفاده میگردد. علت این انتخاب در واقع ایجاد حس همدلی با افراد آسیب دیده در این حوزه و همچنین کاهش و از بین بردن داغ ننگ اجتماعی ناشی از مصرف الکل در بین افرادی است که جامعه به واسطه این موضوع آنها را طرد میکند و یا اینکه آنها را مورد تبعیض قرار میدهد. اختلال مصرف الکل در واقع یک اختلال مزمن عود کننده است که علیرغم خطرات نامطلوب جسمی – سلامتی، شغلی – اجتماعی، کنترل مصرف یا توقف آن ممکن نیست.
باید توجه داشت که هرچه فرد زودتر و در سنین پایین تری نوشیدن الکل را تجربه کند احتمال اینکه به اختلال مصرف الکل دچار شود بالاتر خواهد رفت. از سوی دیگر مصرف الکل یا مشروبات الکلی سبب تغییرات رفتاری بسیار می گردد. حتی مصرف مقدار کمی از آن میتواند باعث بوجود آمدن نقض قابل توجهی در قضاوت و هماهنگی حرکتی که مستلزم رانندگی امن است شود.
نوجوانان موجودات کنجکاوی هستند که در مواجه با هر رویداد و اتفاق جدیدی به دنبال کشف آن هستند، اما باید مهارتها و آگاهی های خود را افزایش دهند، چرا که باورهای واقعی درباره پدیده ها متفاوت است و تجربه برخی از این کنجکاویها به اندازهای مخرب و ویرانگر است که راه بازگشت ندارد.
برای ارزیابی این که آیا نوجوانان مصرف الکل دارند یا خیر باید بدانیم که علائم مصرف الکل در بین آنها چیست. علائم مصرف الکل به صورت عمومی در بین نوجوانان به شرح زیر است:
اگر بخواهیم به عوامل خطر در ارتباط با مصرف الکل در دوران نوجوانی اشاره کنیم این عوامل خطر را میتوان به چهار دسته تقسیم کرد:
اما در مقابل این عوامل خطر میتوان از عوامل مراقبتی در مدرسه، خانواده، جامعه محلی و همچنین عوامل مراقبتی فردی نیز سخن گفت. عوامل مراقبتی در مقابل عوامل خطر قرار میگیرند و به شرح زیر هستند:
عوامل مراقبتی خانواده:
عوامل مراقبتی مدرسه:
عوامل مراقبتی فردی:
نوجوانان به علت پذیرش در گروه همسالان، وجود اختلالاتی نظیر افسردگی و یا اضطراب، احساس فشار روانی، مشکلات خانوادگی، کمبود مهارتهای زندگی، مشاهده مصرف الکل توسط والدین، تمیل به راحتی در جمع و افزایش اعتماد به نفس و تصورات غلط در مورد فوائد الکل ممکن است به مصرف الکل گرایش پیدا کنند.
اختلال مصرف الکل شامل زیرگروههای بسیاری است که بر اساس ویژگی های شخصیتی، اجتماعی و سن و جنس افراد مصرف کننده الکل طبقه بندی می شوند که تحقیقات ملی در آمریکا این طبقه بندی را به وجود آورده است. یکی از مهمترین این زیر گروهها که در ارتباط با نوجوانان است اختلال مصرف الکل در بین نوجوانانی است که دارای اختلال شخصیت ضد اجتماعی[۲] هستند. این زیر گروه از مصرف اختلال الکل ترکیبی خطرناک به وجود میآورد که باعث میشود افراد با ویژگی شخصیتی ضد اجتماعی در پی مصرف الکل به ایمنی دیگران توجه نکنند و تحریک پذیری رفتاری بیشتری داشته باشند، وارد خشونتهای خیابانی شوند و در صورت آسیب زدن به دیگران ابراز پشمانی نکنند، بی مسئولیتی داشته باشند و مرتکب جرائم شوند و یا اینکه فعالیتهای جنایی را بارها تکرار کنند.
اما سایر زیرگروههای مرتبط با اختلال مصرف الکل در واقع شامل بزرگسالانی است که با ویژگیهای متفاوتی متمایز میگردند. زیر گروهی که شامل بزرگسالانی است که عموماً مصرف الکل را از سن ۲۵ سالگی شروع کردهاند، اغلب این زیر گروه را مردان تشکیل میدهند و دائما دارای تعویض شغل به علت اختلال مصرف الکل هستند. در بین افرادی که در این زیر گروه قرار می گیرند، تنها ۱% افراد دارای شخصیت ضد اجتماعی و یا ارتکاب به جرائم بوده اند. همچنین در زیر گروهی دیگر از بزرگسالان دارای اختلال مصرف الکل افرادی وجود دارند که بیکار هستند و دارای موارد زیادی از ارتکاب به جرائم هستند و عموماً زندان را تجربه کرده اند، همچنین ۳۲% آنها سیگار و حشیش نیز مصرف میکنند.
الکل وارد جریان خون می شود و فعالیت بخشهایی از مغز و نخاع را کاهش میدهد. مصرف بیش از حد میتواند منجر به مرگ در اثر توقف تنفس یا برگرداندن محتویات معده در حنجره شود. مصرف الکل بر نوجوانان دارای اثرات کوتاه مدت و بلند مدت است. در اثرات کوتاه مدت نوجوانان صدمات جسمی به خود میزنند. آنها رانندگی پر خطر را تجربه میکنند که ممکن است به تصادفات سهمگین منجر گردد. همچنین آنها دچار مسمومیت ناشی از الکل میشوند و شروع به آسیب زدن به خود می کنند این آسیبها ممکن است شامل خودزنی یا خودکشی باشد. از سوی دیگر رفتارهای پرخاشگرانه، اعمال خشونت، و بالا رفتن ریسک ارتکاب به جرم از طریق و به وجود آمدن شخصیت ضد اجتماعی در آنها نیز از دیگر تاثیرات کوتاه مدت است. یکی دیگر از اثرات بسیار مهم و کوتاه مدت مصرف الکل در بین نوجوانان تاثیر بر بخشهایی از مغز است که مسئول تصمیم گیری و قضاوت است از این رو رفتارهای پر خطر مثل رابطه جنسی محافظت نشده افزایش می یابد.
تاثیرات بلند مدت مصرف الکل بر نوجوانان تاثیراتی ماندگارتر و گسترده تر است. این تاثیرات شامل: اختلال مصرف الکل، اختلال مصرف مواد، افسردگی، اضطراب، ترک تحصیل، مشکلات فیزیکی (مشکات مغزی، مشکل در کبد، مشکلات گوارشی، ضعف جسمی، دیابت در بزرگسالی، نازایی در دختران و آسیبهای عصبی)، انزوای اجتماعی، مشکلات قانونی و درگیری با پلیس یا بازداشت توسط پلیس را در بر میگیرد.
مصرف الکل یا مشروبات الکلی سبب تغییرات رفتاری بسیاری می گردد. حتی مصرف مقدار کمی از آن میتواند باعث به وجود آمدن نقص قابل توجهی در قضاوت و هماهنگی حرکتی شود. مقدارکم یا متوسط الکل باعث افزایش رخدادهایی است که توام با رفتار پرخاشگرانه است. شامل بدرفتاری با همکلاسی و دوستان. مصرف متوسط تا زیاد الکل سبب به وجود آمدن نقص های جدیتر عملکردی در سطوح بالای نظام روانی میشود و به طور جدی تواناییهای فرد را در یادگیری و یادآوری اطلاعات مختل میکند. مصرف بسیار زیاد آن سبب کاهش تنفس و در نهایت مرگ میگردد. باید توجه داشت که ادامه مصرف الکل سبب وابستگی به آن میشود.
برای پیشگیری از اختلال مصرف الکل در نوجوانان بهترین مداخلات و راهکارها برای والدین به شرح زیر است:
مداخلات مددکاری موثر در ارتباط با مصرف الکل از سوی نوجوانان به دو دسته پیشگیری و درمان تقسیم می شوند. پیشگیری به طور کلی به تمام اقداماتی گفته می شود که احتمال وقوع یک وضعیت ناخوشایند را کمتر می کند. پیشگیریها شامل پیشگیری های اولیه و ثانویه هستند. در پیشگیری اولیه به نوجوانانی که تا به حال مصرف الکل نداشته اند آموزش داده میشود تا خطرات ناشی از این ماده را بدانند که مهمترین آموزش، آموزش مهارتهای زندگی است. در این نوع از پیشگیری تلاش بر این است تا از وقوع یک بیماری یا وضعیت ناخوشایند که بخشی از سلامت نوجوان را تهدید می کند جلوگیری شود. در این نوع از پیشگیری عوامل خطر شناسایی می شوند و برای نوجوانانی که د شرایط ویژه و محیط خاص زندگی میکنند مجموعه اقداماتی برای پیشگیری مورد توجه قرار میگیرند. در چنین شرایطی عوامل اجتماعی و محیطی و روابط ناسالم، و ناتوانیهای فردی و نداشتن مهارتهای مقابلهای مورد توجه هستند. در پیشگیریهای ثانویه نیز به نوجوانانی که مصرف الکل به صورت تفریحی دارند آموزش داده می شود تا با خطرات ناشی از مصرف بیش از حد و همچنین اختلال مصرف الکل آشنا شوند. در ارتباط با این نوجوانان نیز جلسات گروهی پیشگیری انتخابی از الکل بسیار موثر است. در چنین برنامه هایی که با هدف ارتقاء سلامت انجام می پذیرد سعی میشود تا با ایجاد انگیزه در نوجوانان آنها را به داشتن یک زندگی سالم تشویق کنیم.
در مرحله درمان نیز که با نوجوانانی مواجه هستیم که اختلال مصرف الکل دارند بنابر تشخیص و ارزیابی رویکردهای زیر مورد استفاده قرار میگیرند:
باید توجه داشت که مداخلات مددکاری در ارتباط با نوجوانانی که دارای اختلال مصرف الکل هستند نیاز به یک برنامه مراقبتی دارد که با ارزیابی شروع میشود و سپس با توافق نوجوان برگه ای مکتوب امضاء میگردد. در این برگه مکتوب فرآیند و مسیر درمان نوشته میشود اما لازم است نوجوان با این مسیر موافق باشد و نگرانیهای او و مشکلات احتمالی که از سوی او مطرح می گردد مورد توجه قرار گیرد. همچنین لازم است خانواده نیز تحت آموزش قرار گیرد. برنامه مراقبتی مددکاری اجتماعی همچنین شامل ارجاع به مکانهایی برای سم زدایی نیز خواهد بود. توجه داشته باشید که قبل از شروع هرگونه فرآیند برای برنامه ریزی یک طرح مراقبت باید از نوجوان بخواهید تا دلیل حضور خود را توضیح دهد و میزان تمایل او برای ترک الکل و درمان را ارزیابی کنید.
منبع:
کلاس آنلاین درس اختلال مصرف مواد و الکل و آسیبهای مغزی در بین نوجوانان، دکتر شارون سندرز[۷]، دانشگاه لوییویل، ایالت کنتاکی، آمریکا.
[۱] Alcohol Use Disorder(AUD)
[۲] Anti-Social Personality Disorder
[۳] Cognitive behavior therapy
[۴] Therapeutic Communities
[۵] Multisystem Therapy
[۶] Twelve Steps
[۷] Sharon Sanders